Z?NC?RE VURULMU? PROMETHEUS

E?er  Bir Tanr? olsayd?m  Bu kesinlikle Prometheus olurdu...

ak?l gücü, kaba kuvvetten ye?dir.

Ak?l gücü, kaba güçten ye?dir.

Zincire vurulmu? insan...

...

Antik Yunan'?n en önemli tragedya yazarlar?ndan Aiskhylos'un günümüze ula?m?? nadir eserlerinden biri Zincire Vurulmu? Prometheus...

...

Tanr?lar aras?nda bir çat??ma söz konusudur. Prometheus, tanr? Zeus'a kar?? isyan ba?kald?r?r. Prometheus, tanr?lardan ate?i çalm??t?r ve ate?i insanlara vermi?tir. Asl?nda burada ate? kavram?, insanlara bah?edilmi? sanatt?r, uygarl?kt?r, bilimdir.

...

Prometheus, gelece?i görebilen bir titand?r. Zeus, Prometheus'un bu gücü sayesinde babas? Kronos'u yenerek tahta geçmi?tir. Ama Zeus korkmaktad?r, Prometheus için bir tehdit unsurudur.

...

Prometheus kendi gözya?lar?yla yo?urdu?u balç?ktan ilk insan? yaratt?. Sonra yaratt??? insan?n güçsüzlü?üne ac?yarak ate?ler tanr?s? Hephaistos'tan bir k?v?lc?m çalarak insanl??a hediye etti. Bundan dolay? tanr? Zeus taraf?ndan Prometheus; Kafkas Da??nda zincire vurulmu?tur. Görevlendirilen bir kartal her gece, Prometheus'un ci?erini kemirmektedir. Ci?er kendisini sürekli yenilemektedir.

...

Prometheus'u bu zulümden Zeus'un yar? tanr? o?lu Herakles kurtar?r.

Prometheus Herakles'e der ki: "Zeus taht?ndan dü?medikçe benim i?kencelerimin sonu yoktur!" der. Bu söylemiyle insanl??a özgürlü?ün yolunu göstermi? olur.

...

Prometheus, di?er karde?leri gibi tanr?sal düzene ba?kald?rm??, kar?? ç?km??t?r. Üç karde?i vard?r: Atlas, Menoitios ve Epimetheus

...

Prometheus ve karde?lerinin kaderleri korku vericidir. Zeus, dördüne de ceza vermi?tir.

Atlas, dünyan?n bir di?er ucunda... Omuzlar?nda ise gökyüzü var.

Menoitios, Tartarus'un yan?na, yerin dibine at?lm??.

Epimetheus ise kad?nlarla cezaland?r?lm??t?r.

Prometheus'un cezas?n? zaten biliyoruz, bir kayal??a zincirlenir ve bir kartal sürekli ci?erini yer-durur.

...

Bu dört karde?in karde? olmaktan ayr? di?er bir ortak özelli?i ak?llar?na güvenmeleridir. Ak?l gücü, kaba kuvvetten ye?dir

...

Prometheus, günümüz ezilmi?-ma?dur edilmi? insan?n? temsil eder, Zeus ise zalimlik edendir.

...

PROMETHEUS

Karart göklerini Zeus,

Duman duman bulutlarla;

Diken ba?lar?n? yolan çocuk gibi de

Oyna me?elerin, da?lar?n doruklar?yla.

Ama benim dünyama dokunamazs?n,

Ne senin yapmad???n kulübeme

Ne de ate?ini k?skand???n oca??ma.

 

?u evrende siz tanr?lardan

Daha zavall?s? var m? bilmem:

Kurban vergileri

Dua üfürükleriyle beslenir

Ha?metli varl???n?z zar zor.

Size umut ba?layan budalalar,

Çocuklar, dilenciler olmasa

Yok olur giderdiniz çoktan.

 

Ben de bir çocukken

Ne yapaca??m? bilmez olunca

Çevirirdim güne?e do?ru

Görmedi?ini gören gözlerimi;

Yakar???m? dinleyecek

Bir kulak varm?? gibi yukar?da;

Varm?? gibi derdimle dertlenecek

Benimkine benzer bir yürek yukar?da.

 

Azg?n devlere kar??

Kim yard?m etti bana?

Kim kurtard? beni ölümden,

Kim kurtard? kölelikten?

?u benim yüre?im de?il mi,

Kutsal bir ate?le yanan yüre?im,

Her i?i ba?arm?? olan?

O de?il mi co?up ta?arak,

Yukar?da uyuyan? aldatarak

Ba??m? beladan kurtaran?

 

Benim seni kutlamam m? gerek? Niçin?

Hiç derdine derman oldun mu sen

Derdine derman bulamayan?n?

Gözya??n? sildin mi hiç

Ba?? darda olanlar?n?

Kim adam etti beni?

Güçlüler güçlüsü zaman

Ve önü sonu gelmeyen Kader, de?il mi?

Onlar de?il mi

Senin de benim de efendilerimiz?

 

Sen yoksa beni

Ya?amaktan b?kar m? sand?n?

Kaçak çöllere giderim mi sand?n

Açm?yor diye

Bütün dü? tomurcuklar??

Bak i?te, yerli yerimdeyim;

?nsanlar yeti?tiriyorum bana benzer;

Bütün bir ku?ak benim gibi

Ac?lara katlanacak, a?layacak,

Gülecek, sevinecek,

Ve ald?r?? etmeyecek sana Benim gibi!

 

Goethe (çeviri, Sabahatin Eyübo?lu)

 

Mitoloji için ba?l?ca eserlerden biri bence Zincire Vurulmu? Prometheus, her ne kadar k?sa da olsa.

 

Mitolojide Ba?kald?r???n ve Direni?in Timsali Prometheus

 

Asi, korkusuz, cesur, sava?ç?.. Kafkas da?lar?n?n tepesinde, bir kayaya zincirlenmi? cezan?n bekleyi?i bitmek bilmiyor... Aç, susuz, yorgun, ama do?ru bildi?ini yapman?n getirdi?i güçle, vicdan? rahat ve ba?? dik.

Dünyada ate? sadece Olympos'un tepesinde yanmaktad?r. ?nsanlar so?uktan ve vebadan k?r?l?rken Tanr?lar ate?i sadece kendilerine saklamaktayd?lar. Kendiside Titan  olan Prometheus'un gönlü buna raz? gelmez ve ate?i bir gece Olympostan çal?p insanlara verir. Cezas? çok büyük olur.

 

Prometheus'un Do?u kültürlerindeki selefi bilge Enki/EA aras?nda oldukça fazla ortak özellik vard?r. Modern Avrupa kültüründe önemli bir karakter olan Prometheus, klasik gelenekte ölümlülerin yani insanlar?n hem yarat?c?s?d?r, hem de koruyucusudur.

 

Soy a?ac? Zeus kadar görkemlidir: babas? ?apetos, Kronos'un karde?idir ve ilk titanlar soyundand?r.

 

Zeus insan? olu?turmas? için ona görev vermi?tir. Çamurdan insan ?ekli vermi? ve bu insan? çok be?enen Athena ya?am üflenerek canland?rm??t?r.

 

Hes?odos'un anlat?s?na göre, Prometheus bir kurban töreninde, kesti?i kurban?n etlerini ve iç organlar?n? hayvan?n i?kembesine sararak derisinin alt?na, s?yr?lm?? kemikleri ve arta kalan k?s?mlar? da içya??na sararak Zeus’a sunar. O’na kendi pay?n? seçmesini ve di?er kalan pay? da insanlara verece?ini söyler. Zeus iç ya??na sar?lm?? olan? tercih eder, tabi ya?? kald?rd??? an kemikleri görünce Prometheus’un kendini aldatmas?na k?z?p insanlara ate? göndermemeye karar verir.

 

Di?er bir anlat? ise, Zeus insanlara kar?? çok adaletsiz davran?rm?? ama bu adeleletsizli?ine kar?? insanlar?n yan?nda hep Prometheus olmu?tur. Bunu gören Zeus onu ve yaratt??? insan soyuna ceza vermek için ate?i ellerinden alm??t?r. Insanlar uzunca bir zaman pi?mi? et yemeye al??t?klar? için, ate?in olmamas? onlar için açl?k ve ölüm demekti. Ama pek sevdi?i insanlara ac?yan Prometheus ate?i dev bir rezene sap?n?n içine gizleyerek Zeus'tan çalar ve insanlara geri verir.

 

(Zaten insanlar kar?nca sürüsü gibi toprak alt?nda kaba, saba bir i? bilmez ?ekilde ya?arlarken olara ya?amlar? boyunca ihtiyac? olacak her?eyi Prometheus ö?retmi?tir. A?skhylos'un Zincire Vurulmu? Prometheus'ta detaylar? ile anlat?r.)

 

Ate?i çalmas?n?n cezas?n? ise çok a??r ödeyecektir.

Ölümsüz olan Prometheus'a verilen ceza bir da?a hapsedilip kartal taraf?ndan ci?eri her gün yenilmeye mahkum edilmi?tir. Kartal ci?eri yedikçe ci?er her gün tekrar yenileçektir.

 

Hes?odos ?öyle anlat?r " Cin fikirli Prometheus'a gelince Zeus çözülmez zincirlere vurdu onu, boynunu iki kat a?an bir bir sütuna ba?lad?, sonra bir kartal sald? üstüne gergin kanatl?, olumsuz karaci?erini yiyordu kartal ve karaci?er geceleri büyüyordu yeniden, gergin kanatl? ku?un gündüz yedi?i kadar"

 

Gerçek hayatta az?l? suçlular bulunduklar? yerle?im alan?n?n s?n?rlar?nda bir yere götürülüp ç?r?lç?plak soyulur, ellerinden bir dire?e civilenir ve le? yiyicilerin di?leri ve pençeleri alt?nda sefil bir ölüme terk edilirdi. (

Fakat Prometheus ölümsüzdür yani ölemez ve bu i?kence sonsuza dek  böyle sürecektir.

 

Fakat sonras?nda Herakles gelip kartal? öldürür ve Prometheus özgürlü?üne kavu?ur. Zeus un ise buna bir itiraz? olmaz çünkü ona iyilik yapm??t?r. Prometheus'un isim anlam? "önceden bilen" dir ve kahinlerden biri yak?nda bir çocu?un do?aca?? ve bu çocu?un babas?ndan daha büyük i?ler ba?araca?? kehanetinde bulundu?unda Prometheus bu çocu?u do?uracak kad?n?n Thetis olaca??n? anlam??t?r.

 

Zeus Prometheus'un yakas?n? b?rak?r ve Thetis'i zorla Paleus adl? bir ölümlü ile evlendirir. Do?acak çocuk babas?ndan çok daha büyük i?ler ba?aracak olan Akhilleus'tan ba?kas? de?ildir.