VERMEER İN İNCİSİ

"Gözleri, bir çiçeğe konan kelebek gibi benim üzerimde durdu."

Sayfa 43 -

İnci Küpeli Kız

Tracy Chevalier

‐-------

Sanat Tarihinin

En Önemli Eserlerinden Biri

Olan 'İnci Küpeli Kız'Üzerine..

Bir başyapıt-Kuzeyin Mona Lisa'sı..

Vermeer'in Başyapıtı.

İnci Küpeli Kız - Johannes Vermeer

Tam 358 yaşında ve çok değerli bir eser.

17. yüzyılda Hollandalı ressam Johannes Vermeer tarafından yapılan ve sanat tarihinin de en ünlü eserlerinden biri olan "İnci Küpeli Kız" tablosundan bize ilham veren detaylar..

 "Çok sakin ve sessizsin,

hiç söylemiyorsun. Ama senin içinde bir şeyler var. Bazen onları görüyorum, gözlerinde saklanıyorlar."

Sanki konuşacakmış gibi duran bir ağız,  bir şey söyleyecekmiş gibi bakan bir çift göz..

Sanat tarihinde ünlü ressam  Vermeer ışığı  çok başarılı bulunmuştur, elinizi uzattığınızda adeta tutabileceğinizi hissedersiniz..

Barok resimde bilindiği üzere figürü öne çıkarmak amaçlı zeminde koyu bir tonlama vardır.

Rönesans dönemine baktığımızda ise, arka fonda rahatlatıcı bir manzara karşılar sizi. Resimde  geriye doğru panoramik doğa kullanımını önemser tıpkı Mona Lisa’nın arkasını süsleyen doğa manzarası gibi.

Vermeer’in “İnci Küpeli Kız” tablosu en ünlü portrelerindendir. Vermeer ölüm tarihi 1675’ten 19.yüzyılın yarısına kadar unutulmuşluğa terkedilmişti. İki yüz yılı geçkin süre sonra bir koleksiyoncu tarafından yeniden keşfedilerek tekrar ortaya çıkmıştır. Ardından meşhur bir kitap ve filme de esin kaynağı olmuştu.

Başında ilginç bir başlık, üstünde alışmadığımız bir elbise olan bir genç kız, yüzünü bir an bize doğru çevirmiş, dudaklarını hafifçe aralamış, sanki bir şeyler söylemek üzere… Simsiyah bir arka planın önünde, çevrede başka hiçbir nesnenin olmayışıyla daha da öne çıkan bu kız kim olabilir? Peki, acaba ne diyor, bize ne anlatmak istiyor? Gelin, dünyanın en ünlü tablolarından birine daha yakından bakalım ve Hollandalı ressam Johannes Vermeer’in başyapıtının sırlarını çözmeye çalışalım.

İnci küpeli kız, siz tabloya baktığınız an hafifçe sola dönüp bakışlarını size çevirmiş sanki! Hem de simsiyah bir arka planın ortasında olduğu için, karanlıktan çıkıvermiş gibi duruyor. Dahası bu bir anlık dönüşe eşlik eden hafifçe aralanmış dudakları, size bir şey söylemek üzere olduğunu düşündürüyor. Dolayısıyla izleyicide büyük bir merak uyandırıyor: Acaba bu masum bakışlı kız neden döndü ve ne diyecek? İşte bu gizem, tablonun uyandırdığı bu merak, onu bu derece ilgi çekici kılıyor.

Resimdeki kızın adı bilinmiyor ve kimliği konusunda varsayımlar yapılıyordu. Vermeer’in kızı ya da hizmetçisi olabileceği düşünülüyordu. Ama Vermeer'in en büyük kızı Maria 11 yaşındaydı ve resimdeki model daha büyük gösteriyordu. Kızın kimliği giyiminden de çıkarılamıyordu. İpek eşarp ve inci küpe kızın sadece süslü aksesuarlarıydı. Böyle bir küpeye sahip olduğuna göre kızın babası ya da kocası zengin olabilirdi. Vermeer, kızın canlı ifadesini ve egzotik kıyafetini ustalıkla tasvir ederek, portresini yapmaktan daha çok, sadece kıyafet ve ifadesini çalışmak istemişti. Böyle çalışmalar Hollanda’da “tronies” adıyla biliniyordu ve oldukça popülerdi.

Kompozisyonda ışık saçan inci bir küpe takmış genç kızın sadece omzunun üzerinden geriye dönerek verdiği doğal poz görülüyordu. Dudakları ayrık ve soru sorar gibi bir ifadeyle konuşmak üzereymiş gibi betimlenmişti. Vermeer, kızın güzelliğine dikkat çekmek için sarı ve mavi renkleri koyu zemin üzerinde kullanmıştı. Yüzü koyu arka plan ile çerçevelenerek yakasındaki beyaz renkle dikkat üzerine toplanmıştı. Orijinal resmin arka planı koyu yeşilken, zaman içerisinde kararak siyaha dönüşmüştü. Kostümde herhangi bir abartıya yer verilmemiş ya da kızın saçına özen gösterilmemişti. Kızın saçı ipek bir eşarbın altına saklanmıştı. İpekli eşarp, lapis lazuli taşının ezilmesiyle elde edilmiş bir boya olan ultramarin rengindeydi. Kulağında tek bir büyük inci küpe takılıydı ve küpenin bir kısmı gölgede kayboluyordu. Vermeer inciyi saflığın sembolü olarak kullanmıştı.

Vermeer resmin genel atmosferini ışık-gölge tekniğiyle oluşturmuştu. Düz karanlık arka planın ve eğik düşen ışık dikkati yüze çekiyordu. Resmin canlılığını sağlayan göz ve dudaklardaki ışıltılı vurgulara karşılık burnun dış çizgisi ışıkta neredeyse erimişti. Vermeer’in kızın kulağındaki inci küpenin ışıltısını kalın beyaz bir boya birikintisi ile oluşturduğu görülebiliyordu.

Resim pürüzsüz ve canlı gibi görünüyor ve neredeyse bir fotoğrafa benziyordu. Vermeer fırça izlerini görünmez bir şekilde uygulamıştı. Aynı zamanda çizim için fotoğraf makinesinin ilk türlerinden biri olan “camera obscura”dan (karanlık kutu) yardım almıştı. Bu alet bir tüp ve dışbükey bir lens aracılığıyla dışarıdaki nesneyi, duvar ya da tuval benzeri bir yüzeye yansıtıyor ve sanatçı bunu kopyalıyordu. Bu araç sayesinde fotoğrafik bir perspektif elde ediliyordu. Karanlık kutu kullanılarak oluşturulmuş bir imgede yumuşak dış çizgiler ve parlak ışık lekelerinin varlığı bu resimde görülebiliyordu.

Vermeer yaşamı boyunca başarılı, taşralı bir tür ressamı olarak tanındı. Ölümünün ardından eşi ve çocuklarına borç bırakmasından (muhtemelen nispeten az tablo ürettiği içi) zengin olmadığı bellidir. Vermeer, parlak renkler, peygamberçiçeği mavisinden sarıya kadar pahalı boya maddeleri kullandığı resimleri üzerinde son derece dikkatli ve yavaş çalıştı. Tablolarındaki ışık kullanımı ve ustalıklı işleyiş ile ünlendi. Çalışmalarında çoğunlukla açık bir sevgi teması özellikle de aşk hastalığı dikkat çeker. Onun eserlerinde yarattığı dünya yaşadığına göre çok daha kusursuzdu.

Ressamı: Johannes Vermeer

Orijinal adı: Meisje met de parel (Hollandaca)

Takma adı: Kuzeyin Mona Lisa’sı

Yapım yılı: y. 1665

Yapım tekniği: Tuval üzerine yağlıboya

Sergilendiği yer: Muritshuis Kraliyet Resim Galerisi, Lahey, Hollanda

Boyutları: 44,5 cm × 39 cm

Gökçen Saliha Ünal #vermeer #inciküpelikız